GRAFIČKI FAKULTET, UNIVERZITETA U  TRAVNIKU,
U SVJETLU REFORME VISOKOG OBRAZOVANJA I BOLONJSKOG PROCESA U BOSNI I HERCEGOVINI

A.Tuzović, K.Lagumdžija

Ključne riječi: Grafički fakultet Univerzitet u Travniku, reforma, visoko obrazovanje,
Bolonjski proces, SWAT analiza

Sažetak

Uvod

1. Trenutno stanje u oblasti visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini
2. Nivoi dosadanšnje implementacije Bolonjskog procesa
3. Faktori koji utiču negativno i pozitivno na sprovedbu Bolonjskog procesa
4. Grafički fakultet Univerziteta u Travniku u prezentiranom okruženju
5. Proces ustanovljenja Grafičkog fakulteta u Bosni i Hercegovini
6. Snage, slabosti, prilike i opasnosti - SWAT analiza

Uvod

Proces reforme visokog obrazovanja u BiH dešava se na tri fronta.
Prvi front odnosi se na uspostavu novog zakonodavnog okvira koji je  usmjeren ka Evropskom području visokog obrazovanja.  To je bio konkretan cilj nekih srodnih projekata Vijeca Evrope u kontekstu postprijemnih obaveza BiH i, što je još značajnije, bio je predmet intenzivnog rada organa vlasti spremnih na reformu, predstavnika univerziteta i studenata.
Drugo, neophodna je reforma financiranja visokog obrazovanja, jer su sadašnji mehanizmi nefikasni pa će se tragati za novim efikasnijim, transpoarentnim mehanizmima .
Treci stub reforme obavlja se unutar samih univerziteta;  upravljanje i rukovodenje na intergriranom univerzitetu je problematika koja mora riješiti pojam integriranog univerziteta da bi se bavila upravljanjem i rukovođenjem.

Trenutno stanje u oblasti visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini

Visoko obrazovanje u Bosni i Hercegovini, kao i ostale oblasti života susreću se sa problemom jedinstvenog funkcionisanja zbog administrativne usloženosti koja je rezultat podjele države prema strukturi koju je  inaugurirao Dejtonski Ustav.
Državi BiH tako nisu ostavljene nikakve ingerencije u sektoru obrazovanja.
U BiH ima 12 ministarstava obrazovanja koji imaju punu nadležnost nad obrazovanjem uključujući i visoko obrazovanje.
U julu 2007. godine donesen je Okvirni zakon za visoko obrazovanje kao krovni Zakon za cijelu Bosnu i Hercegovinu čija je implementacija u toku a očekuje se da će njegova primjena doprinjeti bržem razvoju visokog obrazovanja koje će nas odvesti u internacionalizaciju i primjenu Bolonjskog procesa  odnosno procesa reforme i harmonizacije visokoškolskog obrazovanja u Evropi.
Shodno administrativno – pravnom uređenju države, visoko školski sistem ponekad varira od jednog dijela zemlje do drugog.
Prema podacima iz 2008. godine, u Bosni i Hercegovini postoji 8 državnih univerziteta i 22 privatne visokoškolske ustanove.
Sve ustanove trebaju imati licencu ministarstva obrazovanja nadležnog za entitet odnosno Kanton gdje se data visokoškolska ustanova nalazi.
U Bosni i Hercegovini još uvijek ne funkcioniše agencija za certifikaciju visoko obrazovnih ustanova prema Bolonjskom procesu ali nakon donošenja Okvirnog zakona o visokom obrazovanju na nivou države taj proces je pokrenut a njegova realizacija se očekuje u narednom periodu.

Nivoi dosadašnje implementacije Bolonjskog procesa

Bolonjski proces ozbiljna je reforma visokog obrazovanja kojoj su napredne zemlje Evrope, koje su je i pokrenule, predvidjele da  će trajati najmanje 10 godina.
Bosna i Hercegovina  toj aktivnosti pridružila se u septembru 2003. godine  i realno zaostaje u implementaciji principa sadržanih u Bolonjskoj deklaraciji i naknadnim
dokumentima.
Harmonizacija sektora visokog obrazovanja u BiH i njegovo usaglašavanje s ovim sektorom u drugim evropskim državama prva je ulaznica Bosne i Hercegovine  za Evropu i prvi nivo implementacije Bolonjskog procesa.
Nakon prve analize koja je uslijedila 5 godina nakon potpisivanja Bolonjske deklaracije svaka zemlja ocijenjena je u tri glavne oblasti koje su u Bolonjskom procesu predvidene da se do tog vremena implementiraju, a to su:

1. Osiguranje kvaliteta,
2. Izgradnja dvocikličnog sistema obrazovanja (dodiplomski –
postdiplomski),
3. Priznavanje diploma i trajanja studija.

Bosna i Hercegovina je napravila određene pomake u svakoj oblasti ali su i tada ocjenjeni kao nedovoljni sa imputima da se mora i dalje raditi na ujednačavanju na nivou države a nepostojanje Zakona na nivou države je jedan od glavnih uzročnika takvog stanja u Bosni i Hercegovini. Taj Zakon mora predvidjeti institucije, nezavisne državne agencije nužne za implementaciju Bolonjskog procesa. To su, prije svega, agencija za informacije i priznavanje diploma i trajanja studija i agencija za osiguranje kvaliteta i akreditaciju.
Izrada nacionalnog / državnog okvira za kvalifikacije koji se mora uklopiti u Evropski okvir za kvalifikacije, usklađivanje aktivnosti osiguranja kvaliteta u svakoj od zemalja s principima iznesenim u zajedničkom dokumentu Evropski sistem osiguranja kvaliteta, koji je izradila ENQUA (Evropska mreža agencija za osiguranje kvaliteta) i , organizacija trečeg ciklusa visokog obrazovanja – doktorskog studija su aktivnosti koje se provode na nivou države, na univerzitetima, istina sa još nedevoljno ujednačenim kriterijima ali se kompletan proces kreće ka tome.

Faktori koji utiču negativno i pozitivno na sprovedbu Bolonjskog procesa

Faktori koji utiču negativno na sprovedbu Bolonjskog procesa

• Nepostojanje zakona o Visokom obrazovanju na nivou države;
• Uređenje države zasnovano na podjeli države na entitete i Brčko ditriktu;
• Fragmentirani visokoškolski sistem;
• Nedovoljno informisanje;
• Ne postojanje zajedničkih standarda i smjernica;
• Ne postojanje državnog okvira za osiguranje kvaliteta i visokoškolske kvalifikacije;
• Ne ujednačewn pristup implementaciji procesa;
• Obrazovni sistem je široko decentralizovan između entiteta, kantona i distrikta, i pojedina ministarstva na nižim nivoima vlasti, pogotovo u Federaciji Bosne i Hercegovine, nemaju dovoljno vlastitih resursa i kapaciteta;

Faktori koji pozitivno utiču na sprovedbu Bolonjskog procesa

• Zakonodavna oblast u kojoj je Bosna i Hercegovina učinila najviše napretka;
• Podrška i pomoć međunarodne zajdnice na putu obrazovnih reformi, a prije svega Evropske komisije i Vijeća Evrope;
• Donošenje Okvirnog zakona o visokom obrazovanju predviđa formiranje Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta i Centra za informisanje i priznavanje dokumenata u oblasti visokog obrazovanja;
• Stvaranje  obaveze da relevantno zakonodavstvo na nižim nivoima vlasti mora biti

harmonizirano sa Okvirnim zakonom, čime se stvaraju pretpostavke za nastanak jedinstvenog bosanskohercegovačkog  prostora visokog obrazovanja i njegovo uključivanje u Evropski prostor visokog obrazovanja;

• Prepoznavanje novih kvalifikacija u smislu zapošljavanja;
• Uspostavljanje Konferencija ministara obrazovanja u Bosni iHercegovini u čijem radu učestvuje svih 14 ministara odgovornih za obrazovanje;
• Konferencija ministara koja je predložila Strateške pravce razvoja obrazovanja sa planomimplementacije za period 2008. – 2015. godine i Model koordinacije obrazovnog sektora u BiH. Početkom juna ove godine
• Vijeće ministara Bosne i Hercegovine je usvojio Strateške pravce razvoja obrazovanja.

kljucni partneri u projektu će biti:Vlasti u BiH, posebno Minstarstvo civilnih poslova BiH, Rektorska konferencija BiH ce biti jedan od kljucnih partnera i
Evropska asocijacija univerziteta (EUA),

Grafički fakultet Univerziteta u Travniku u prezentiranom okruženju

• Grafički fakultet je osnovan kao privatna visokoobrazovna ustanova u decembru 2006. godine;
• Prvi je i jedini Grafički fakultet u Bosni i Hercegovini;
• Grafički fakultet je sastavnica Univerziteta u Travniku sa sjedištem u Kiseljaku a na području Kantona Središnja Bosna koji je u sastavu Federacije Bosne i Hercegovine;
• Od samog osnivanja sistem studiranja je prema Bolonjskom procesu;
• Fakultet je zakonskoj regulativi okrenut propisima koji važe za Kanton Središnja Bosna na kojem egzistira Fakultet i radi po propisima nadležnog Ministarstva.
• Osnivanje Grafičkog fakulteta u Bosni i Hercegovini ima historijsku važnost i predstavlja veliki iskorak u procesu obrazovanja kadrova grafičke djelatnosti u BiH;
• Obrazovanje visoko obrazovanih kadrova za potrebe grafičke industije u Bosni i Hercegovini do osnivanja Grafičkog fakulteta u Kiseljaku,  bilo je moguće u susjednim zemljama što je predstavljao veliki problem a rezultat takvog stanja je mali broj diplomiranih grafičkih inžinjera i apsolutni nedostatak magistara i doktora nauka iz te oblasti;
  

Grafički fakultet Univerziteta u Travniku u prezentiranom okruženju

Ustanovljen je 26.12.2007. godine. Nije počeo sa radom iste godine zbog kašnjenja u registraciji i neispunjavanja određenih uvjeta u to vrijeme predviđenim Zakonom Federacije BiH.
Početni period rada je iskorišten ua otklanjanje nedostataka utvrđenih od Ministarstva obrazovanja Županije Središnja Bosna na čijem prostoru se Fakultet nalazi,  nakon čega su se stekli uvjeti za dobivanje odobrenja za rad i regiostrovanje Fakulteta u registar visokoškolskioh ustanova.
Prva generacija studenata koja je upisana u školskoj 2007/2008. godini imala je 65 studenata.
Nastavni planovi i programi su preuzeti sa Grafičkog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu uz saglasnost istoga.  Uslijed nedostatka kompetentnih ljudi u Bosni i Hercegovini, doktora nauka i magistara iz oblasti grafičkih tehnologija Fakultet je bio upučen na saradnju sa Grafičkim fakultetom Sveučilišta u Zagrebu uz istovremeno uspostavljanje partnerskih odnosa i sa sa Grafičkim fakultetom u Novom Sadu i Ljubljani.

Veliki je doprinos Grafičkog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, Dekanese fakulteta izv.prof.dr.Diane Milčić i svih uposlenika koji su dali podršku Grafičkom fakultetu u Kiseljaku  kada je to bilo najpotrebnije.

Snage, slabosti , prilike i opasnosti - SWAT analiza

Snage

1. Prvi i jedini Grafički fakultet u Bosni i Hercegovini;
2. Nedostatak kadrova grafičke struke na tržištu rada – grafičkih inžinjera;
3. Cjelokupna grafička industrija u BiH zasnovana uglavnom na naučno-neutemeljenim osnovama;
4. U startu sistem rada je profiliran u pravcu Bolonjskog procesa;

Slabosti

• Nedovoljno tehnička opremljenost u početnom stadiju;
• Nedostatak stručnih kadrova za rad u nastavi;
• Uticaj političkih prilika na implementaciju Okvirnog zakona u BiH;
• Neusklađenost zakona po županijama sa Okvirnim zakonom;
• Nepostojanje zajedničkog stava o implementaciji Bolonjskog principa studiranja;

Opasnosti

1. Sporost u rješavanju kadrovskih prilika što povlači finansijske ulaganja;
2. Sporost u materijalno – tehničkom opremanju fakulteta;
3. Početne teškoće u smislu podrške državnih institucija sistema privatnim fakultetima;

Prilike

1. Fleksibilnost u okviru Bolonjskog procesa;
2. Iskoristiti nedostatak kadrova grafičke struke;
3. Uvezivanje sa privredom I na taj način rješavanje problema ljudskih resursa;
4. Otvorenost prema fakultetima u Bosni I Hercegovini i van njenih granica posebno u reginu: Hrvatska, Srbija, Slovenija;